De oorzaken van het Guillain-Barre-syndroom (soms Guillain-Barre of GBS genoemd) vormen een gebied van actief neurologisch onderzoek en zijn nog steeds niet volledig begrepen. Er is soms zelfs tegenstrijdige informatie over het syndroom beschikbaar voor patiënten. Daarom is de informatie hier afkomstig uit betrouwbare bronnen en met zorg gepresenteerd. Onderaan het artikel vindt u de gebruikte bronnen.
In wezen is het Guillain-Barre-syndroom het verschijnsel dat de eigen afweermechanismen van het lichaam zich tegen zichzelf keren. De antilichamen die normaal gesproken alleen vreemde lichamen aanvallen, zoals een virus of bacterie, vallen nu het beschermende omhulsel, de myelineschede, rond de zenuwcellen aan. Soms kan het lichaam zelfs de zenuwen zelf aanvallen. Eén ding dat bekend is over de oorzaken van het Guillain Barre-syndroom is dat het niet van persoon op persoon kan worden overgedragen en ook niet genetisch is. U krijgt het niet van iemand anders (ook al kan dat wel een virale of bacteriële infectie zijn) en de kans is ook niet groter dat u het krijgt omdat een familielid dat wel heeft.
Het omhulsel dat zich rond de zenuwen bevindt, zorgt ervoor dat de signalen die zich daarin bevinden, lange afstanden kunnen overbruggen (zoals van uw hersenen naar uw been) en efficiënt kunnen reizen. Wanneer dit omhulsel wordt aangetast, geldt dat ook voor het vermogen van het lichaam om met de spieren en de huid te praten, of om iets terug te horen, waardoor de tijdelijke gevoelloosheid, tintelingen en verlamming ontstaan die gepaard gaan met het Guillain Barre-syndroom. De gevoelloosheid die Guillain-Barre gemeen heeft, is te wijten aan het onvermogen van de zenuwcellen om de signalen die het lichaam ontvangt door te geven aan de hersenen. Op dezelfde manier worden pijn, tintelingen of andere vreemde gewaarwordingen veroorzaakt door de verwarring van deze signalen. De ernstiger (maar gelukkig niet permanente) verlamming wordt veroorzaakt doordat berichten in de andere richting worden verstoord, van de hersenen naar het lichaam. Zonder dat deze boodschappen doordringen, verliezen de hersenen tijdelijk de controle over de spieren. Omdat hoe langer de zenuwcel is, des te meer verstoring er wordt veroorzaakt, worden de ledematen van het lichaam, de armen en benen, zwaarder getroffen.
Het is onduidelijk wat er precies voor zorgt dat het lichaam zichzelf op deze manier aanvalt, maar er wordt aangenomen dat er sprake is van een eerdere bacteriële of virale infectie die binnen een paar weken optreedt. Uit onderzoek blijkt dat zestig procent van alle gevallen een dergelijke infectie een paar weken vóór het ontwikkelen van het Guillain Barre-syndroom heeft gehad.
De infectie kan zo simpel zijn als voedselvergiftiging of iets ernstigers, zoals HIV. Het is onzeker hoe het komt dat de virus- of bacteriële infectie ervoor zorgt dat het lichaam zijn gedrag zo verandert, of zelfs wat er met het lichaam zelf gebeurt. Eén theorie is dat het virus de antilichamen in de war brengt door te denken dat er meer dingen aanvallen dan er in werkelijkheid zijn, waardoor ze willekeurig aanvallen, en in dit geval schade aan de zenuwcel veroorzaken. Een andere theorie is dat de zenuwcellen op de een of andere manier zijn veranderd om door het lichaam als vreemd te worden gezien en vernietigd te worden.
Het is vermeldenswaard dat ondanks historische beweringen van het tegendeel, er geen bewijs is dat vaccinaties verband houden met het Guillain-Barre-syndroom.